Treinstation Huis ter Heide
Van treinstation naar café-restaurant Spitfire tot kantoorgebouw Het Stationshuis
R.P.M. Rhoen
Behalve de treinstations Driebergen-Zeist (1844) en Den Dolder (1863) bezat Zeist nog drie stations: Bosch en Duin, Huis ter Heide en Zeist. Deze stations lagen aan de spoorlijn Bilthoven-Zeist. Deze lokaalspoorweg werd in 1901 geopend. De spoorweg kruiste de Amersfoortseweg. Bij de spoorwegovergang werd in 1902 een dienstwoning voor de stationschef met een wachtkamer voor de reizigers gebouwd. In 1911 werd ook het woonhuisgedeelte in gebruik genomen als station.
Het was een drukke spoorlijn. In 1901 werden ongeveer 70.000 reizigers over deze lijn vervoerd. In 1912 werd de spoorlijn tussen Bilthoven en Zeist verdubbeld. En het werd nog drukker bij het station Huis ter Heide. In 1914 werd de tramlijn Zeist-Amersfoort via Huis ter Heide geopend. Van 1906 tot 1927 lag er ook nog het Geniespoor, dat het militaire Kamp van Zeist met het station verbond.
Over de spoorlijn Bilthoven-Zeist vond ook druk goederenvervoer plaats. Het stationsemplacement werd hiervoor een paar keer vergroot. Het station bood voor de reizigers uitstekende overstapgelegenheid van de trein op de tram en omgekeerd. En vlakbij was een bushalte.
Na de Eerste Wereldoorlog kregen de trein en de tram duchtige concurrentie van de bus, de auto en de vrachtauto. Het personenvervoer over deze lokaallijn werd in 1941 stopgezet en het goederenvervoer in 1972. De laatste tram op de lijn Zeist-Amersfoort reed in 1949.
Rechts het huidige ‘ Station Huis ter Heide’ na de renovatie door Henk Dissel, inclusief 10 meter spoorlijn en locomotief, 2020.
Nadat het stationsgebouw zijn functie had verloren, werd het in 1943 tot een café met restaurant verbouwd. De horecafunctie heeft het voormalige station tot 2015 behouden. Daarna raakte het in verval. Op particulier initiatief werd het historische spoorweggebouw in 2020 volledig gerenoveerd en kreeg het een kantoorfunctie. Zo blijft het in de meer dan honderdjarige traditie staan van ontmoetingsplek voor mensen die onderweg zijn.
In het tracé van de spoorbaan tussen Huis ter Heide en Bilthoven werd in 1987 een fietspad aangelegd. Daarmee is ook dat stukje spoorweggeschiedenis aan de overkant van de Amersfoortseweg bewaard gebleven.
1915-1930. Collectie Het Utrechts Archief, catalogusnummer 161750.
bij het passeren van een trein, tussen 1930-1940. Collectie Het Utrechts Archief, catalogusnummer 161748.
Vanaf station Huis ter Heide liep de spoorweg richting Zeist parallel aan de Korte Bergweg en boog vervolgens naar rechts, kruiste de Bergweg ter hoogte van de Sumatralaan en eindigde op de Slotlaan bij de Steynlaan, waar het eindstation lag.
Door de aanleg van de rijksweg A28 (aanvang 1969; opengesteld 1986) is de historische wegenstructuur ter hoogte van Huis ter Heide drastisch verstoord. De Huis ter Heideweg (aangelegd 1976) tussen de A28 en de Dijnselburgerlaan volgt grosso modo het tracé van deze spoorweg. Links van de bocht in de spoorweg stond tot 1977 de Gerofabriek, nu bekend als het industrieterrein Handelscentrum.
Rechts een foto van het Handelscentrum op de plek waar eens de Gerofabriek stond en de rijksweg A28, 1989. Collectie het Utrechts Archief, catalogusnummer 50990.
Marius Johannes Gerritsen (1882-1954), een telg uit een Amsterdamse familie van zilversmeden, opende aan de linkerkant van de bocht in de spoorweg in 1910 de ‘Eerste Nederlandsche Fabriek van Nieuw-Zilverwerken M.J. Gerritsen’.
Samen met J. ter Beek (1888-1968), H.J.M. Simonis (1881-1968), W.G. Nieuwenkamp (1884-1945) en F.L.F. de Veije (1877- 1964) richtte hij in 1912 de naamloze vennootschap ‘Eerste Nederlandsche Fabriek van Nieuw-Zilverwerken, voorheen onder de firma M.J. Gerritsen en Co.’ op, waarbij hij zijn bedrijf inbracht. Bij de statutenwijziging in 1919 werd als handelsnaam ‘Gerofabriek’ vastgesteld.
Marius startte in een kleine villa aan de Bergweg een bestekfabriekje, dat uitgroeide tot een immens fabriekscomplex, waar naast bestek tafelservies en keukengerei werd geproduceerd. Het complex werd gemarkeerd door een 25 meter hoge fabrieksschoorsteen (1925) en een schoorsteen met waterreservoir met een hoogte van 26 meter (1950).
De Gerofabriek was tot midden jaren zestig een goed draaiende onderneming met nationale allure. In 1965 bedroeg het aantal werknemers 1.125. Daarna ging het bergafwaarts. Ook met overheidssteun was de Gerofabriek niet te redden. In 1975 werd de fabriek gesloten en enkele jaren later werden de gebouwen gesloopt.
Dat de Gerofabriek op die plek stond, hield geen verband met de spoorweg. Toevallig kon Gerritsen een pand aan de Bergweg kopen om er een eigen onderneming te beginnen. Toch is de ligging aan de spoorweg voor de Gerofabriek zeker van belang geweest. In ‘Kraal’s nieuwe groote gids van Zeist’ [circa 1909] staat dat de nieuwe spoorlijn veel er toe heeft bijgedragen om de nijverheid in Zeist vooruit te brengen.
De eerste tien jaar bezat de onderneming geen eigen vervoermiddelen. Het verzenden van producten kon deels plaats vinden via het spoor. Niet alleen de trein maar ook de tram. Men kon ze aanbieden op station Zeist en op het dichterbij gelegen station Huis ter Heide.
